आदित्य दाहाल
मंसिर १२, साँखु
भूकम्पले घर पूर्णरूपमा क्षति भएपछि साँखुका रामबहादुर श्रेष्ठ अहिले पनि भाडाको घरमा बस्दै आएका छन् । ४ जनाको परिवार रहेको उनी विगत ४ वर्षदेखि कहिले जस्ताको टहरो त कहिले भाडाको घरमा बस्दै आएका छन् ।
वि.सं २०७२ वैशाख १२को भूकम्पले घर पूर्णरूपमा ध्वस्त भएपछि लामो समयसम्म पुनःनिर्माण गर्न नसकेका उनी अहिले ऋण गरेर घरको तेस्रो तला ढलान गर्दै छन् । भूकम्प प्रतिरोधात्मक घर बनाउन ठूलो खर्च लाग्ने भएकाले साँखुमा रहेकाआफ्नो ६ आना जग्गा बेचेर निर्माण शुरु गरेको उनले बताए ।
समयमै निर्माण सामाग्री नपाइएको, इँटा, सिमेन्ट, रड निकै महङ्गो भएको र नगरपालिकाको सिफारिशमा उपलब्ध हुने ५० क्युफिट काठ अहिलेसम्म नपाउँदा घर निर्माणमा ढिलाइ भएको उनको गुनासो छ । तेस्रो तलासम्म ढलान गर्दा मात्र ३० लाख रुपैयाँ लागेको र निर्माण सम्पन्न गरिसक्दा ६५ लाख रुपैयाँसम लाग्न सक्ने उनी बताउँछन् ।
शङ्खरापुरका कृष्ण श्रेष्ठले पनि रामबहादुरको जस्तै समस्या आफूले पनि भोगेको बताए । “निकै समस्या र कष्टका साथ घर निर्माण गरियो,” उनले भने, “भनेको समयमा काठ, निर्माण समाग्रीजस्ता अत्यावश्यक बस्तु सहज र उचित मूल्यमा नपाउँदा समस्या परेको छ,” उनले भने, “ “यस्ता समस्या छानबिन गर्न अहिलेसम्म सम्बन्धित निकायबाट कोही आएको छैन, निर्माण समाग्री समयमा र उचित मूल्यमा उपलब्ध हुने हो भने पुनःनिर्माणले गति लिन्थ्यो ।”
भूकम्पले तहसनहस बनाएकोे उक्त नगरपालिकाका बस्ती विभिन्न समस्याका बीच यतिबेला धमाधम पुनःनिर्माण हुन थालेका छन् । महाभूकम्पले क्षतविक्षत बनेको नगरपाकिलाको साँखु बजार, जहरसिंहपौवा, नाङ्लेभारेलगायत बस्ती यतिबेला पुनःनिर्माणको क्रममा छन् । सेवा सुविधाका हिसाबले राजधानी काठमाडौँको नजिकै रहेको नगरपालिकाभित्रका बासिन्दा आवास निर्माणमा अग्रसर देखिन्छन् ।
भूकम्प गएको चार वर्ष बित्नै लाग्दा नगरपालिकाभित्रका १५ वटै वडामा पुनःनिर्माण अगाडि बढेको छ । नगरपालिकामा अझै पनि आफ्नो नाम छुटेको भन्दै गुनासो दर्ता गर्न आउने क्रम बढिरहेको उक्त नगरपालिकाका इञ्जिनीयर मिलन फुयाँलले जानाकारी दिए ।
नगरपालिकाको तथ्याङ्कअनुसार, त्यहाँ ६ हजार ४० भूकम्पपीडित भएकामा दोस्रो किस्ताको अनुदान पाउन २ हजार २२ जनाले निवेदन परेको थियो । त्यसमध्ये १ हजार ९६२ जनाको बैंक खातामा रकम जम्मा भइसकेको र बाँकी अनुदनकै प्रक्रियामा रहेको उनले बताए ।
आवास पुनःनिर्माण सम्पन्न गरेवापत नगरपालिकाले मंसिर ५ गतेसम्म ९ सय ९२ भूकम्पपीडितलाई तेस्रो किस्ताको अनुदान वितरण गरिसकेको छ । तेस्रो किस्ताका लागी दिएका १ हजार २९३ मध्ये ९ सय ९२ भूकम्पपीडितले तेस्रो किस्ता पाएका छन् । नगरपालिकाभित्र भूकम्पमा छ हजार ४५२ घर पूर्णरुपमा क्षति भएको थियो भने ५८७ घरमा आङ्शिक क्षति भएको थियो ।
प्राधिकरणको ध्यानार्कषण
आवास पुनःनिर्माणका लागि भन्दै पहिलो किस्ता रू ५० हजार अनुदान लिएका अधिकांशले अझै पुनःनिर्माण शुरु गरेका छैनन् । प्राधिकरणले अन्य स्थानमा बस्न योग्य घर भएर पनि अनुदान रकम लिने अधिकांशलाई फिर्ता गर्न आग्रह गरेको छ । यसरी अन्यत्र घर भई अनुदानको रकम दुरुपयोग गर्नेलाई कारवाही गरिने भन्दै प्राधिकरणले सो आग्रह गरेको हो ।
पुनःनिर्माण ढिलाइ हुनामा फाइल जाँच र विभिन्न कार्यालयमा चरणवद्ध रूपमा पीडितको अभिलेख राख्ने तथा मापदण्डअनुसारको घर छ÷छैन भनी अनुगमनमा समय लाग्ने भएकाले अनुदान वितरणमा पनि केही ढिलाइ हुन गएको प्राधिकारणले जनाएको छ ।
अनुदान किस्ता समयमै निकासा नहुने, पटक–पटक रोकिने, निर्माण सामग्री, कामदार अभाव, बर्खामा ग्रामीण सडक हिलाम्मे बन्दा निर्माण सामग्री ढुवानीमा समस्यालगायत उल्झनका बीच पीडितले पुनःनिर्माण गर्न सकेका थिएनन् । पटक–पटक प्राधिकरणले अनुदान किस्ता लिने समयसीमा तोकेपछि पुनःनिर्माणले केही गति लिँदै आएको हो ।
गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष उक्त नगरपालिकामा आवास पुनःनिर्माणले गति लिएको देखिन्छ । नगरपालिकाभित्र पर्ने ऐतिहासिक शहर साँखु पनि विस्तारै पुनःनिर्माणमा लागिपरेको छ ।
साँखुमा शहरको पुनःनिर्माण कसले गर्ने, नक्सा र प्राविधिक जनशक्ति कसरी व्यवस्थापन गर्नेजस्ता विषय समयमै टुङ्गो नलागेर निर्माणमा ढिलाइ भएको थियो । नगरपालिकाले पुरानै शैलीमा घर पुनःनिर्माण गर्ने निर्णय गरेकाले पनि लामो समयसम्म अन्योल छाएको थियो ।
अहिले विस्तारै साँखु शहरले पुनःनिर्माणको गति लिँदै छ । स्थानीयवासी सङ्गीता श्रेष्ठले पुरानै शैलीको घर पुनःनिर्माण गर्नुभएको छ । घर बनाउन उहाँले रु ९० लाखभन्दा बढी खर्चिनुभयो ।
ऋण लिएर भए पनि आफूले पुनःनिर्माण गरेको उहाँले बताउनुभयो । भूकम्पमा परी नगरपालिकामा मात्र २६ पुरुष र ७२ महिला गरी ९८ को मृत्यु भएको थियो । यहाँ छ हजार ४५२ घर पूर्णरूपमा क्षतिग्रस्त भएको थियो । रासस
प्रतिक्रिया